Wyłączniki nadprądowe różnią się między sobą nie tylko prądem znamionowym, ale również charakterystyką wyzwalania, która decyduje o ich czasie reakcji. Zrozumienie oznaczeń takich jak B, C czy D jest kluczowe przy doborze odpowiedniego zabezpieczenia do rodzaju obciążenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym różnią się poszczególne rodzaje wyłączników nadprądowych, jak interpretować ich charakterystyki czasowo-prądowe oraz gdzie stosować konkretne typy w praktyce.

Wyłączniki nadprądowe, określane także jako zabezpieczenia typu S lub bezpieczniki nadprądowe, występują w różnych wersjach konstrukcyjnych i funkcjonalnych. Podział można przeprowadzić na podstawie liczby biegunów, napięcia znamionowego, prądu znamionowego, a także – co szczególnie istotne – charakterystyki wyzwalania.

Najczęściej spotykane rodzaje wyłączników nadprądowych:

• 1-biegunowe (1P) – do ochrony pojedynczych faz w instalacjach jednofazowych,
• 2-biegunowe (2P) – dla instalacji 1-fazowych z rozłączanym przewodem neutralnym,
• 3-biegunowe (3P) – do instalacji trójfazowych, np. silniki, płyty indukcyjne, piece,
• 4-biegunowe (3P+N) – z dodatkową ochroną przewodu neutralnego, używane w rozbudowanych obwodach trójfazowych.

Każdy wyłącznik nadprądowy posiada oznaczenie określające jego charakterystykę działania, które decyduje o tym, jak szybko urządzenie zareaguje na wzrost prądu. Więcej o wyłącznikach nadprądowych oraz ich oznaczeniach przeczytasz tutaj.

Charakterystyka bezpieczników (klasa) to zależność pomiędzy prądem a czasem zadziałania zabezpieczenia. Innymi słowy, mówi ona, jak duży prąd i przez jak długi czas musi płynąć, aby wyłącznik zareagował i rozłączył obwód.

Parametr ten określa się literą – najczęściej B, C lub D – i umieszcza na obudowie wyłącznika (np. B16, C20, D25). Każda z tych klas ma inny zakres działania i inny czas zadziałania wyłącznika nadprądowego przy określonym przeciążeniu.

Charakterystyka B

Charakterystyka bezpiecznika B (tzw. bezpiecznik typu B) to najłagodniejszy typ zabezpieczenia. Wyłącznik z tą charakterystyką zadziała, gdy prąd w obwodzie osiągnie wartość od 3 do 5 razy większą od prądu znamionowego (In). 

Zastosowanie:

• oświetlenie,
• gniazda w mieszkaniach,
• sprzęt elektroniczny i komputerowy,
• obwody o charakterze rezystancyjnym.

Charakterystyka bezpiecznika B zapewnia szybkie zadziałanie przy niewielkim przeciążeniu, dzięki czemu świetnie nadaje się do ochrony delikatnych urządzeń.

Charakterystyka C

Charakterystyka wyzwalania C (zabezpieczenie typu C) to rozwiązanie pośrednie – wyłącznik zadziała przy prądzie od 5 do 10 razy większym od In.

Zastosowanie:

• gniazda siłowe,
• urządzenia z lekkim prądem rozruchowym (np. pompy, silniki, zamrażarki),
• instalacje mieszane w domach i obiektach usługowych.

Wyłączniki nadprądowe o charakterystyce C są najczęściej stosowane w praktyce, ponieważ dobrze łączy odporność na chwilowe przeciążenia z odpowiednią czułością na zwarcia.

Charakterystyka D

Charakterystyka D (wyłącznik nadprądowy charakterystyka D) pozwala na największe przeciążenie chwilowe – od 10 do 20 razy In. Daje to urządzeniu dużą odporność na krótkotrwałe, wysokie prądy rozruchowe.

Zastosowanie:

• duże silniki elektryczne,
• transformatory,
• sprężarki,
• instalacje przemysłowe o dużej bezwładności.

Wyłączniki nadprądowe o charakterystyce D są stosowane w miejscach, gdzie podczas rozruchu występują bardzo duże prądy, ale ich czas trwania jest krótki.

To jedno z najczęstszych pytań zadawanych przez instalatorów i inwestorów. Różnica między bezpiecznikiem typu B a C leży w progu wyzwalania.

• Bezpiecznik typu B zadziała szybciej i przy niższym przeciążeniu. Chroni delikatne urządzenia.
• Bezpiecznik typu C toleruje większe przeciążenia chwilowe. Lepszy dla odbiorników z prądem rozruchowym.

Dobór między nimi zależy od charakteru odbiorników oraz tego, czy dopuszczalne są chwilowe piki prądu.

Czas zadziałania wyłącznika nadprądowego zależy od charakterystyki wyzwalania i wartości prądu przepływającego przez urządzenie. Im większe przeciążenie, tym szybciej wyłącznik zadziała.

Dla przykładu:

• Wyłącznik B16 może zadziałać w ciągu 0,1–5 sekund przy przeciążeniu 3–5 × In,
• Wyłącznik C16 zadziała po 0,1–1 sekundy przy przeciążeniu 5–10 × In,
• Wyłącznik D16 wymaga aż 10–20 × In do zadziałania, ale czas będzie bardzo krótki – poniżej 0,1 sekundy przy zwarciu.

Taka różnorodność pozwala dostosować zabezpieczenia do różnych warunków pracy i unikać przypadkowego zadziałania np. przy starcie silnika.

Rodzaje wyłączników nadprądowych i ich charakterystyki wyzwalania są kluczowe dla prawidłowego działania instalacji elektrycznej. Dobór odpowiedniego zabezpieczenia wymaga uwzględnienia nie tylko prądu znamionowego, ale także typu obciążenia, sposobu pracy urządzeń oraz wymagań środowiskowych.

Najważniejsze informacje:

• Charakterystyka B – szybka reakcja, do obwodów domowych i oświetleniowych,
• Charakterystyka C – uniwersalna, do większości instalacji z gniazdami i lekkimi silnikami,
• Charakterystyka D – opóźniona reakcja, dla silników i urządzeń o dużym prądzie rozruchowym.

W hurtowni elektrotechnicznej Citrono.pl znajdziesz szeroki wybór wyłączników nadprądowych z charakterystykami B, C i D, dopasowanych do każdego typu instalacji – od prostych domowych obwodów po zaawansowane instalacje przemysłowe.