Wyłączniki różnicowoprądowe występują w różnych wersjach, które różnią się między sobą typem wyzwalania, czyli zdolnością do wykrywania określonych rodzajów prądów upływowych. To, czy w danym obwodzie zastosujemy RCD typu A, typ B, AC czy F, ma bezpośredni wpływ na skuteczność zabezpieczenia. 

W artykule przedstawiamy: rodzaje różnicówek, do czego służy typ A, AC, B lub F, jakie są między nimi różnice oraz jak wpływają na czas zadziałania różnicówki i selektywność instalacji.

Typ różnicówki oznacza, na jaki rodzaj prądu upływowego urządzenie potrafi zareagować. To nie tylko kwestia techniczna, ale również bezpieczeństwa — ponieważ w nowoczesnych instalacjach często pojawiają się nie tylko prądy przemienne (AC), ale również składowe stałe (DC) lub złożone przebiegi z zakłóceniami.

Typ wyłącznika różnicowoprądowego należy dobrać do charakterystyki urządzeń podłączonych do obwodu. Inaczej będzie działać różnicówka zabezpieczająca gniazdka w mieszkaniu, a inaczej ta, która chroni ładowarkę do samochodu elektrycznego lub falownik w instalacji fotowoltaicznej.

Wyłącznik różnicowoprądowy typu AC to najstarszy i najprostszy wariant, który wykrywa tylko czysto sinusoidalny prąd przemienny. Nadaje się do obwodów z klasycznymi odbiornikami – grzałkami, piekarnikami, żarówkami, a także innymi urządzeniami nieposiadającymi zasilaczy impulsowych czy elementów elektronicznych.

Wyłączniki różnicowoprądowe typ AC nie zareagują na obecność pulsujących prądów stałych, dlatego nie powinien być używany w instalacjach z urządzeniami elektronicznymi. W nowych projektach jest coraz częściej zastępowany typem A.

Zastosowanie różnicówki typu AC:

• bardzo proste instalacje bez elektroniki,
• grzałki, oświetlenie żarowe, starsze piece elektryczne,
• tylko w sytuacjach, gdzie zasilane urządzenia nie generują zakłóceń.

Różnicówka typu A wykrywa zarówno prądy przemienne (AC), jak i pulsujące prądy stałe (DC). Tego typu zakłócenia występują bardzo często w nowoczesnych urządzeniach domowych i biurowych, takich jak pralki, zmywarki, zasilacze impulsowe, komputery czy płyty indukcyjne.

Wyłączniki różnicowoprądowe typu A są dziś standardem w nowoczesnych instalacjach, gdzie obecność urządzeń elektronicznych jest regułą, a nie wyjątkiem.

Zastosowanie typu A:

• instalacje domowe i mieszkaniowe,
• płyty indukcyjne, AGD, zasilacze impulsowe, LED,
• gniazda ogólnego przeznaczenia,
• ochrona użytkowników w warunkach codziennego użytku.

Typ B to najbardziej zaawansowany rodzaj różnicówki, który reaguje na każdy możliwy rodzaj prądu różnicowego: przemienny, pulsujący oraz czysty stały DC. Tylko ten typ jest w stanie wykryć zakłócenia pochodzące z nowoczesnych ładowarek samochodów elektrycznych, instalacji fotowoltaicznych, przemienników częstotliwości czy dużych UPS-ów.

Wyłączniki różnicowoprądowe typu B są droższe niż pozostałe, ale w wielu aplikacjach – absolutnie niezbędny.

Zastosowanie różnicówki typu B:

• ładowarki EV (AC/Type 2),
• falowniki PV w instalacjach fotowoltaicznych,
• przemienniki częstotliwości w napędach,
• urządzenia z ryzykiem pojawienia się czystego prądu stałego.

Typ F to rozwiązanie pośrednie pomiędzy A a B. Potrafi wykrywać prądy różnicowe przemienne, pulsujące oraz złożone przebiegi o częstotliwościach do 1 kHz. Jest odporny na zakłócenia, które mogłyby powodować fałszywe wyzwalanie standardowych różnicówek typu A.

Wyłączniki różnicowoprądowe typu F są zalecane przy nowoczesnych odbiornikach z przekształtnikami napięcia – szczególnie tam, gdzie zastosowanie typu B byłoby przesadne lub zbyt kosztowne.

Zastosowanie różnicówki typu F:

• falowniki, pompy ciepła, inwertery w klimatyzatorach,
• pralki z elektroniczną regulacją obrotów,
• urządzenia generujące harmoniczne i przebiegi wysokoczęstotliwościowe,
• domy energooszczędne i inteligentne instalacje.

Różnicówka typu S to wyłącznik różnicowoprądowy z opóźnionym czasem reakcji, stosowany w celu zapewnienia selektywności zabezpieczeń. Chroni instalację na poziomie głównym, pozwalając najpierw zadziałać różnicówkom znajdującym się bliżej miejsca awarii. Dzięki temu zapobiega niepotrzebnemu odłączeniu zasilania w całym obiekcie.

Stosuje się go m.in. w:

• główne rozdzielnice w budynkach jednorodzinnych,
• obiekty wielostrefowe (hotele, biura, szkoły),
• instalacje z wieloma różnicówkami połączonymi szeregowo,
• wszędzie tam, gdzie ważna jest selektywność i ciągłość zasilania.

Warto dodać, że typ S nie jest osobnym typem pod względem wyzwalania i współpracuje z innymi typami (np. A, B). Najczęściej można go znaleźć w oznaczeniach jako „wyłącznik różnicowoprądowy selektywny” albo „rcd selektywny”.

Wybór odpowiedniego typu RCD zależy nie tylko od zastosowania, ale również od oczekiwanego poziomu ochrony. Poniższa tabela pokazuje, jakie rodzaje prądów różnicowych wykrywa dany typ oraz przykładowe zastosowanie:

Wybór między różnicówką typu A a AC jest bardzo istotny i powinien być uzależniony od charakterystyki urządzeń w danym obwodzie. Choć obie wersje reagują na prąd przemienny, tylko wyłącznik różnicowoprądowy typ A wykrywa także prądy pulsujące – a te występują obecnie w większości domowych urządzeń z elektroniką.

Stosowanie typu AC w takich przypadkach to błąd projektowy – urządzenie może nie zareagować na groźny upływ prądu, przez co przestaje pełnić swoją funkcję ochronną. Z kolei różnicówka typu A jest uniwersalna i nadaje się zarówno do prostych, jak i elektronicznych odbiorników.

Jeśli zastanawiasz się, czy wybrać wyłącznik różnicowoprądowy typ A czy AC – odpowiedź jest prosta: zawsze typ A, chyba że projektujesz obwód o bardzo uproszczonym charakterze (np. grzałka techniczna bez elektroniki).

Wielu inwestorów, instalatorów, a nawet użytkowników końcowych zastanawia się, czy lepiej wybrać wyłącznik różnicowoprądowy typu A czy B. Odpowiedź zależy od rodzaju obwodu, zasilanych urządzeń oraz ryzyka wystąpienia zakłóceń o charakterze prądu stałego.

Różnicówka typu A to rozwiązanie domyślne, stosowane w zdecydowanej większości instalacji domowych, biurowych i komercyjnych. RCD typu A reaguje na prądy przemienne (AC) oraz pulsujące prądy stałe (DC), co pozwala zabezpieczyć obwody z typowymi urządzeniami domowymi: pralkami, płytami indukcyjnymi, komputerami, oświetleniem LED czy ładowarkami telefonicznymi. W praktyce różnicówka typu A jest wystarczająca do 90% standardowych zastosowań.

Z kolei różnicówka typu B (czyli RCD typ B) to urządzenie przeznaczone do obwodów, w których mogą występować czyste prądy stałe (DC) — takie, których typ A już nie wykryje. Są to sytuacje typowe dla:

• ładowarek samochodów elektrycznych (np. wallboxów),
• falowników fotowoltaicznych,
• serwonapędów,
• przemienników częstotliwości,
• niektórych zasilaczy dużej mocy.

W takich przypadkach, jeśli użyjesz wyłącznika różnicowoprądowego typu A zamiast typu B, zabezpieczenie może nie zadziałać, co stwarza realne zagrożenie dla bezpieczeństwa użytkowników i całej instalacji. Dodatkowo czysty prąd stały może „nasycić” rdzeń przekładnika w różnicówce typu A i uniemożliwić jego dalsze poprawne działanie — nawet po zaniknięciu usterki.

Zatem jeśli masz do czynienia z klasycznym domowym obwodem – wybierz typ A. Ale jeśli obwód zasila falownik, instalację PV lub ładowarkę EV – konieczny będzie typ B. Należy pamiętać, że różnicówka typu B jest droższa, ale zapewnia pełną ochronę i zgodność z normami dla zaawansowanych układów z elektroniką mocy.

Rodzaje wyłączników różnicowoprądowych różnią się od siebie nie tylko konstrukcją, ale przede wszystkim zdolnością wykrywania różnych typów zakłóceń i prądów upływowych. Typ AC, choć wciąż dostępny, jest już przestarzały i powinien być zastępowany przez typ A – znacznie skuteczniejszy w codziennych warunkach. Dla bardziej wymagających instalacji opracowano typy F i B, które zapewniają detekcję zakłóceń o złożonym charakterze – łącznie z czystym prądem stałym. Ich zastosowanie jest kluczowe w systemach z falownikami, fotowoltaiką czy elektromobilnością.

Zastosowanie odpowiedniego typu RCD w danym obwodzie decyduje nie tylko o skuteczności ochrony, ale również o zgodności z obowiązującymi normami. Dlatego dobór wyłącznika powinien być świadomy i dopasowany do konkretnego zastosowania. W razie wątpliwości warto skonsultować się z elektrykiem lub specjalistą od projektowania instalacji.