Wyłączenie się bezpiecznika nadprądowego bez żadnego widocznego obciążenia może być powodem frustracji, ale i ważnym sygnałem, że coś w instalacji jest nie tak. Wbrew pozorom, brak podłączonego urządzenia nie oznacza, że prąd nie płynie.W wielu przypadkach przyczyną wybicia może być zwarcie, mikrozwarcie, wilgoć, uszkodzenie przewodu lub samego wyłącznika. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego wyłącznik nadprądowy wybija bez obciążenia, jakie są najczęstsze usterki i jak krok po kroku przeprowadzić diagnozę.
Jak działa wyłącznik nadprądowy i co powoduje jego zadziałanie?
Na początek przypomnijmy, czym jest wyłącznik nadprądowy i jak działa. Wyłącznik nadprądowy (popularnie nazywany „esem” lub „zabezpieczeniem typu S” lub po prostu bezpiecznikiem) to podstawowy element ochrony instalacji elektrycznej. Jego zadaniem jest odłączenie obwodu w przypadku przekroczenia dopuszczalnego natężenia prądu (przeciążenie) lub w razie zwarcia. Wewnątrz urządzenia znajdują się mechanizmy wyzwalające: termiczny (na przeciążenie) oraz elektromagnetyczny (na zwarcie). Zadziałanie któregokolwiek z nich powoduje „wybicie” bezpiecznika, czyli przerwanie ciągłości obwodu.
Jednak czasem dochodzi do sytuacji, w której wyłącznik nadprądowy wyłącza się, mimo że żadne urządzenia nie są aktualnie podłączone. Taka sytuacja może dotyczyć zarówno wyłączników nadprądowych B16, C16, jak i każdego innego modelu - od wyłącznika nadprądowego jednofazowego po wyłącznik nadmiarowo-prądowy 3 fazowy. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to nielogiczne, powód wybicia bez obciążenia zwykle może świadczyć o nieprawidłowościach w samej instalacji, uszkodzonym sprzęcie lub wyeksploatowanym wyłączniku.
Więcej o wyłącznikach nadprądowych przeczytasz tutaj.
Dlaczego wybija bezpiecznik bez obciążenia?
Mimo braku włączonych odbiorników, w obwodzie nadal mogą występować zjawiska powodujące wyzwolenie zabezpieczenia. W tej sekcji przyjrzymy się najczęstszym przyczynom takich sytuacji.
Uszkodzony przewód lub izolacja. Często problem tkwi w samej instalacji - uszkodzony przewód fazowy, neutralny lub zerowy może powodować zwarcia nawet przy wyłączonych urządzeniach. Szczególnie niebezpieczne są mikropęknięcia i przetarcia, które nie są widoczne gołym okiem.
Wilgoć w puszkach i gniazdkach. Zawilgocone połączenia elektryczne - zwłaszcza w łazienkach, kuchniach i piwnicach mogą przewodzić prąd, prowadząc do niekontrolowanego zadziałania wyłącznika. Wilgoć może pojawić się również w wyniku nieszczelnej instalacji podtynkowej.
Zwarcie między przewodami lub żyłami. Zwarcie nie musi wynikać z podłączonego urządzenia. Uszkodzony przewód wewnątrz ściany, luźne połączenie lub błędnie połączone kable w puszce mogą powodować trwałe zwarcie, niezależne od obciążenia.
Uszkodzony wyłącznik nadprądowy. Czasami sam wyłącznik jest winny. W starszych instalacjach lub po wielu cyklach zadziałania sprężyny i styki mogą ulec zużyciu, przez co urządzenie zaczyna wyłączać się „na sucho”, bez realnego powodu.
Uszkodzony osprzęt elektryczny (niewidoczne mikrozwarcia lub łuki elektryczne). W uszkodzonych gniazdkach, włącznikach czy nawet w oprawach oświetleniowych, może dochodzić do łuków elektrycznych, które powodują chwilowe piki prądowe. Choć krótkotrwałe, mogą one uruchamiać mechanizm elektromagnetyczny wyłącznika.
Uszkodzony wyłącznik nadprądowy – objawy
Czy wyłącznik nadprądowy może się zepsuć? Tak - mimo że jest to urządzenie trwałe, intensywne użytkowanie, częste zadziałania oraz starzenie się materiałów mogą spowodować jego awarię.
Objawy mogą obejmować:
częste wyzwalanie przy braku obciążenia,
trudności w ponownym załączeniu,
brak pewnego styku po zamknięciu,
wyczuwalne luzy w dźwigni,
nadmierne nagrzewanie się obudowy podczas pracy.
W takim przypadku najlepiej wymienić zabezpieczenie na nowe – o identycznych parametrach znamionowych i charakterystyce (np. B16, C16).
Jak diagnozować wybijający się wyłącznik?
Rozpoznanie przyczyny niekontrolowanego wyzwolenia zabezpieczenia wymaga metodycznego podejścia. Diagnoza powinna przebiegać krok po kroku i najlepiej być wykonana przez elektryka z uprawnieniami, zwłaszcza w przypadku podejrzenia zwarcia w ścianie.
Etapy diagnozy:
Odłącz wszystkie urządzenia z obwodu.
Zresetuj wyłącznik i sprawdź, czy wybija natychmiast.
Jeśli tak, odkręć gniazdka i sprawdź przewody pod kątem śladów przepaleń lub wilgoci.
Zmierz rezystancję izolacji przewodów miernikiem (megomierzem).
Sprawdź ciągłość przewodów i poprawność połączeń w puszkach.
Wymień wyłącznik na nowy i obserwuj reakcję - jeśli nadal wybija, problem tkwi w instalacji.
Czy wyłącznik nadprądowy może wybijać bez powodu?
W praktyce - nie. Jeśli wyłącznik nadprądowy „wybija”, to zawsze jest ku temu jakaś przyczyna, choćby trudna do wykrycia. Najczęściej są to mikrozwarcia w przewodach, podwyższona wilgotność, drobne przeskoki napięcia lub błędy montażowe. Każdy przypadek wymaga dokładnej analizy. Zbagatelizowanie problemu może doprowadzić do poważniejszych uszkodzeń instalacji elektrycznej.
Kiedy warto wymienić wyłącznik na nowy?
Jeśli po odłączeniu wszystkich odbiorników i sprawdzeniu instalacji wyłącznik nadal się wyzwala, warto go wymienić na nowy – najlepiej tej samej charakterystyki i prądu znamionowego (np. B16, C16). Warto też przy okazji upewnić się, że wyłącznik jest podłączony zgodnie z zasadami: zasilanie od góry, wyjście od dołu.
Jak uniknąć wybijania bez obciążenia przez wyłącznik nadprądowy?
Aby zmniejszyć ryzyko wyzwalania zabezpieczenia bez obciążenia, należy:
stosować wysokiej jakości wyłączniki nadprądowe od renomowanych producentów (Noark, Hager, Schelinger, ETI),
dbać o prawidłowe prowadzenie przewodów, aby uniknąć mechanicznych uszkodzeń,
stosować osprzęt odporny na wilgoć w miejscach narażonych na kondensację (IP44 lub wyższe),
wykonywać okresowe przeglądy instalacji i pomiary ochronne.
Podsumowanie
Wyłącznik nadprądowy wybija bez obciążenia najczęściej z powodu ukrytych usterek w instalacji – zwarć, wilgoci, uszkodzonych przewodów lub zużytego wyłącznika. Choć z pozoru może się wydawać, że „nic nie jest podłączone”, w rzeczywistości prąd może krążyć w obwodzie z powodu wad ukrytych. Nie należy lekceważyć tego objawu – szybka diagnoza i naprawa zapobiegają nie tylko wyłączeniom, ale także realnemu zagrożeniu dla domowników i sprzętu. Jeśli problem się powtarza, najlepiej skonsultować się z elektrykiem i rozważyć wymianę wyłącznika lub przegląd całej instalacji.
